امـروز شنبه ۰۳ آذر ۱۴۰۳
چندین ماه پیش به دعوت تشکل‌های فرهنگی محله پورسینا مهمان این محله بودم. موضوع بحث هم نقش هویت در توسعه مناطق محروم بود. این که شما هر چقدر هم در مناطق محروم بسته معیشتی میان مردم توزیع کنی، تسهیلات اشتغال بدهی یا حتی بر توسعه زیرساخت‌ها تمرکز کنی؛ اگر به حلقه مفقوده فعالیت‌های محرومیت زدایی یعنی ایجاد هویت محلی نپردازی پیشرفت پایدار در منطقه اتفاق نخواهد افتاد و اگر بر تقویت این حلقه از زنجیره محرومیت زدایی تمرکز نشود بالفرض که شما موفق به خارج کردن افراد از زنجیره فقر هم بشوی، وقتی این تعلق هویتی وجود نداشته باشد فرد به سرعت فضای زندگی خود را به منطقه ای مرفه‌تر تغییر خواهد داد و چه بسا که ارتباطات خود را نیز با زادگاهش قطع کند. یعنی اگرچه مسئله فقر فردی ممکن است تسکین یابد اما پیشرفت منطقه‌ای حاصل نخواهد شد.
مسئله‌ای که تا حدی تجربه فعالیت جمهوری اسلامی در روستاها نیز هست. یعنی اگرچه روستاهای ایران از لحاظ شاخص‌های زیرساختی مثل دسترسی به آب و برق و گاز از شاخص‌هایی بسیار بالاتر از میانگین جهانی برخوردار است؛ اما همچنان مسئله مهاجرت از روستا به شهر لاینحل باقیمانده است. چرا که اصولاً مسئله هویت دهی به روستاها اولویت اول برنامه‌های توسعه روستایی نبوده است.
چه بسا بعضا رسانه‌های رسمی کارکرد تخفیف و تحقیر روستایی بودن را ایفا کرده‌اند و تصویر غالبی که از روستایی ارائه داده‌اند فردی پیرمرد و بی سواد است. حتی آنجایی که نهادی مانند جهاد سازندگی سعی کرده به این حلقه ورود پیدا کند، مصوبه مجلس در مورد حذف کمیته فرهنگی جهاد( آن هم با این استدلال که کار فرهنگی مختص روحانیون است) مانع امر شده‌است.
حالا شورای شهر مشهد بعد از تغییر نام عجیب بلوار طبرسی، تغییر نام پورسینا را هم مصوب کرده است. نامی که بخشی از خاطره جمعی و هویت مردم این محله است. ممکن است در برخی از محلات چنین هویتی نسبت به نام خیابان یا محله وجود نداشته باشد
به اعضای شورای شهر که برخی از ایشان از دوستان خوب و قدیمی خود بنده هم هستند توصیه‌ای دارم. در سیاست گذاری به مسئله نمی‌بایست صرفاً قیاسی، از بالا و با اتکا محض به ذهن نگاه کرد. گاهی شیطان در جزئیات است. باید از نزدیک هر مسئله را لمس کرد. کنش مردم هر محله عناصر هویتی آنها و فرهنگ آنها ممکن است حتی با محله همسایه متفاوت باشد.
بلوار طبرسی بخشی از هویت جمعی مردم مشهد است. حتی برخی از زائرین غیر مشهدی امام هشتم هم با آن خاطره دارند. اگر اصلاً مردم خود محل را هم نادیده بگیریم، یک جایی از این تغییر نام‌های کورکورانه می‌لنگد. لذا در ذهن مردم این بلوار امام جواد نخواهد شد. این هم تخفیف حضرت جوادالائمه است و هم به حس نادیده گرفته شدن مردم دامن می‌زند. در مقیاس کوچکتر همین معادله در مورد پورسینا و شهید بزرگواری که نام آن به عنوان جایگزین انتخاب شده برقرار است.
برای سیاستگذاری حداقل یکبار هر مسئله را باید از نزدیک تجربه کرد. آثار آن را سنجید. وجه فرهنگی هر سیاست حتما اهمیت دارد، اما به پیوست و آثار اجتماعی آن هم باید دقت داشت.